خود مراقبتی ایمنی در منزل سالمندان

 خود مراقبتی ایمنی در منزل سالمندان

اهداف آموزشی

با مهمترین:

1. مکان های حادثه خیز در منزل آشنا شوید.

2. عوامل موثر در ایمنی توالت و حمام آشنا شوید.

3. عوامل موثر در ایمنی راهرو و اتاق ها آشنا شوید.

4. عوامل موثر در ایمنی آشپز خانه آشنا شوید.

مقدمه خود مراقبتی ایمنی در منزل سالمندان:

در دوران سالمندی به دلایل مختلف افراد بیشتر وقت خود را درمنزل میگذرانند، اگرچه ما معمولا خانه خود را محیطی امن می دانیم اما بسیاری از حوادث ممکن است در منزل رخ دهد.گاهی به دلیل رعایت نکردن اصول ایمنی و یاشرایط نامناسب در منزل اتفاقاتی برای شما رخ می دهدکه بسیار ناخوشایند بوده و می تواند در استقلال شخصی شما موثر باشد.

در ساختمان و چیدمان منزل باید نکاتی رعایت شود که احتمال بروز صدمه را به کمترین حد ممکن کاهش دهد. مهمترین و اولین اقدامی که باید در راستای ایمن سازی خانه انجام  شود حذف هرگونه به همریختگی وشلوغی در دکوراسیون منزل است، زیرا با اینکارتا حد زیادی از بروز تصادفات احتمالی با اشیاء و عناصر موجود د ر دکوراسیون منزل پیشگیری میکند. استفاده از دستگیره­های مناسب درب، کف پوش­های غیر لغزنده، نصب میله کنار در حمام، توالت، راهروها، پله­ها و اتاق­ها و رفع هر گونه ناهمواری در کف باعث ارتقاء استقلال در زندگی فردی و موجب تأمین ایمنی و رضایت بیشتر برای شما می­گردد.

در ۶ موقعیت ازمحل زندگی شامل : توالت و حمام،آشپزخانه،اتاق نشیمن،پله ها و اتاق خواب بیشترین سوانح برای سالمندان رخ می دهد. مهمترین و شایعترین علت این سوانح به طور کلی مربوط به لغزندگی کف، ناهموار بودن کف،کوچک بودن فضا و کمبود نور است.

برای پیشگیری از حوادث و سوانح مختلف در محل سکونت باید روشنایی محیط، مناسب و کافی باشد. روشنایی را می توان به دو صورت تامین نمود:

الف. روشنایی طبیعی: نور طبیعی از نظر تامین روشنایی و خاصیت میکروب کشی در درجه اول اهمیت قرار دارد، در خانه ها باید نور طبیعی به مقدار کافی باشد که در این خصوص پنجره ها و دربهای شیشه ای نقش مهمی را ایفا می نمایند.

ب: روشنایی مصنوعی: مهمترین منبع روشنایی مصنوعی برق است که میزان آن باید مناسب و به حد کافی باشد تا علاوه بر پیشگیری از خستگی و ناراحتی چشمها در اثر انعکاس نور از سطوح صیقلی و براق سبب خیره گی چشمها نیز نگردد.

:
شما با مراقبت از سلامت خود ، باعث کاهش احتمال سقوط و شکستگی خصوصا دردوران سالمندی می شوید. در بیشتر مواقع، سقوط یا تصادف “فقط اتفاق می افتد.” و خوشبختانه منجر به شکستگی استخوان  و یا از کارآفتادگی نمی شود اما می توانید با رعایت این نکات به افزایش سلامت خود کمک کنید و احتمال سقوط را کاهش دهید.

• 
  زندگی فعال و برنامه ورزشی مناسب با سن و وضعیت جسمانی تان داشته باشید. ورزش منظم باعث بهبود عضلات و قوی ترشدن بدن می شود. همچنین به حفظ انعطاف پذیری مفاصل و رباط های شما کمک می کند. داشتن فعالیت های سبک جسمانی که با تحمل وزن همراه باشد، مانند :پیاده روی یا بالا رفتن از پله، می تواند روند پوکی استخوان را کند نماید.

• چشم و شنوایی خود را تست کنید. حتی تغییرات کوچک در بینایی و شنوایی احتمال سقوط را افزایش می دهد. چشم های خود را از نظر نیاز به عینک جدید بررسی کنید و در زمان هایی که نیاز به استفاده از آن می باشد حتما از عینک استفاده کنید. اگر گوش شما نیاز به سمعک دارد حتما از سمعک استفاده کنید.

  •در مورد عوارض جانبی هر دارویی که مصرف می کنید آگاه باشید. اگر دارویی باعث خواب آلودگی و یا سرگیجه شما می شود با دکتر یا داروساز خود مشورت کنید.

  •به اندازه کافی بخوابید. خواب آلودگی باعث افزایش احتمال سقوط می شود.

  • به آرامی بلند شوید، بلند شدن سریع می تواند باعث افت فشارخون و عدم تعادل در شما شود.

  •در صورت احساس نیاز و یا توصیه پزشک به استفاده از عصا حتما از عصا استفاده کنید بخصوص در مکان های ناهموار و یا شلوغ مواظب یاشید که اندازه عصا متناسب با شما باشد.

• هنگام راه رفتن بر روی سطوح مرطوب یا یخ زده بسیار مراقب باشید. این سطوح بسیار لغزنده می باشند، سعی کنید با شن و ماسه و یا پاشیدن نمک در مناطق یخ زده مقابل درب منزل احتمال لغزش و سقوط را کاهش دهید.

  •کفشی که بیرون منزل از آن استفاده می کنید باید پاشنه ی کوتاه و محکم داشته باشد و پا را بطورکامل بگیرد.پاشنه کفش حدود ۲ سانت و عاج دار باشد.

• برای تردد در داخل منزل بهتر است از جوراب و کفش با کف نا صاف و غیر لغزنده استفاده نمایید.

• اگر موردی از سقوط و افتادن داشتید حتما به پزشک یا مراقب سلامت خود اطلاع دهید. حتی اگر صدمه ندیده باشید یا به تازگی مراقبت بهداشتی انجام داده اید.

• با پزشک خود در زمینه پوکی استخوان مشاوره کنید. پوکی استخوان بیماری است که باعث ضعیف شدن استخوان ها می شود و احتمال شکستگی استخوان را افزایش می دهد. بسیاری از مردم فکر می کنند پوکی استخوان تنها مشکل زنان است ، اما خطر این بیماری مردان مسن را نیز تهدید می کند. افرادی که مبتلا به پوکی استخوان هستند حتی یک سقوط جزئی ممکن است برایشان خطرناک باشد و باعث شکستگی و از کار افتادگی در آنها بشود پس توصیه می شود.

ایمنی در توالت و حمام

افزایش ایمنی سرویس بهداشتی و در دسترس قرار دادن تجهیزات ایمنی از جمله موارد بسیار مهم است، زیرا سرویس بهداشتی فضایی است که سالمند بارها در شبانه روز از آن استفاده می کنند و باید فضایی کاملا ایمن باشد. زیرا بیشترین سوانح برای سالمندان در سرویس های بهداشتی رخ می دهدو جز عوامل مهم خود مراقبتی ایمنی در منزل سالمندان به حساب می آید.

• ارتفاع دوش حمام باید به راحتی و به صورت دستی قابل تنظیم باشد. توصیه می کنیم برای جلوگیری از سر خوردن ، حتما بر روی زمین در فضای داخل و خارج حمام از پوشش های پلاستیکی مخصوص ضد سرخوردگی استفاده کنید.

• در حمام و کنار دوش نصب دستگیره کمکی الزامی است.

• کف وان و کلیه مکان هایی که احتمال خیس شدن آنها وجود دارد، بایستی از پوشش لاستیکی مناسب پوشیده شود تا مانع لیزی و سرخوردن گردد.

• شیر آب سرد و گرم باید با کمک رنگ و یا نشانه های واضحی مشخص شده باشند. برای مثال شیر آب سرد با رنگ آبی و شیر آب گرم با رنگ قرمز مشخص شوند.

• در صورتی که از قسمت پا مشکل دارید، نصب توالت فرنگی بالاتر از ارتفاع استاندارد مفید است.

• برای حفظ تعادل توصیه می شود در دو طرف توالت فرنگی جای دست نصب کنید.

  • استفاده از وسایل گرم کننده سوختی مثل: بخاری، پیک نیک و… درحمام ممنوع است ،زیرا باعث کاهش اکسیژن محیط و از طرفی تولید گازهای سمی و خطرناک می­شود که علاوه بر خطر مرگ، باعث سرگیجه و عدم تعادل و در نتیجه خطر سقوط و ضربه به افراد خواهد شد.

• روشنایی و تهویه مناسب در طول استحمام فراموش نشود.

• در صورت امکان در زمان حمام کردن در منزل تنها نباشید و در طول استحمام یک نفر دورادور مواظب شما بوده و برای کمک در دسترس باشد.

ایمنی در راه پله ها، راهروها و مسیرها

• د ر هر دو طرف پله ها از نرده های محکم و ترجیحا فلزی استفاده کنید و مطمئن شوید که آنها محکم بسته شده اند.

• اطمینان حاصل کنید که نور راهروها و پله ها مناسب است و در بالا و پایین پله ها و انتهای سالنهای طولانی، کلید روشن و خاموش کردن چراغ، وجود دارد.

• دقت کنید در مسیر رفت و آمدتان در منزل وسایل اضافی مثل کتاب ها ،مجلات، لباس و کفش برروی زمین یا پله نباشد.

• درصورت مفروش بودن پله ها باید فرش به پله محکم شده و فاقد پارگی یا برآمدگی باشد. ضمنا زاویه های فرش منطبق برپله ها باشد. ارتفاع و عرض پله ها مناسب و استاندارد ( ارتفاع ۱۸ وعرض پله ۳۰ سانتیمتر ) باشد.

ایمنی در اتاق نشیمن و خواب

• در صورت وجود ضعف عضلانی و یا سرگیجه بخصوص هنگام بلند شدن حتی المقدور در نزدیکی تخت خواب و صندلی میله محکمی را برای حفظ تعادل نصب نمایید.

• کابل و سیم برق تلفن را در نزدیکی دیوار و دور از مسیرهای تردد تعبیه کنید.

  • همه فرشها و قالیچه ها را به صورتی پایدار و محکم به کف اتاق ثابت کنید .ترجیحا به جای تعدد فرش ها از فرش های یکپارچه استفاده کنید.

  • ترتیب چیدمان مبلمان،میزها و اشیاء دیگر طوری باشدکه در هنگام تردد با عث سقوط نگردد(خصوصا تعداد گل میزها کم باشد).

  • مطمئن شوید که ارتفاع مبل و صندلی برای بلند شدن و نشستن شما مناسب باشد.

  • از تردد در مکانهاییکه به تازگی شسته شده اند یا لغزنده هستند خوداری کنید.

  • وسایلی راکه معمولا از آنها استفاده میکنید در مکانهایی قرار دهید که دسترسی به آنها برای شما آسان باشد.

  • درصورت داشتن حیوانات خانگی مواظب باشید هنگام راه رفتن زیردست و پای شما نباشند و تعادل شما را بهم نزنند.

  • شماره ها ی اضطراری و مهم را با خط درشت چاپ کنید و در معرض دید خود قرار دهید.

  • اطاقها از نور مناسب و کافی در روز و شب برخوردار باشند(به علت کاهش دید در سنین بالا توجه به این نکته ضروری است).

ایمنی در آشپزخانه :

آشپزخانه دومین محل حادثه خیز برای سالمندان است و رعایت نکات اصول خود مراقبتی ایمنی در منزل سالمندان مهم می باشد.

• آشپزخانه باید طوری باشد که کار در آن ساده و بی دردسر باشد و درآن قدرت مانور زیادی داشته باشید.

ترجیحا از کابینت­هایی استفاده شود که حالت  کشویی داشته و راحت به بیرون کشیده شود به گونه ای که دسترسی به مواد و وسایل موجود در آن راحت باشد.

• لوازم سنگین تر در طبقات پایین تر کابینت قرار گیرد، تا خطر سقوط اجسام بر روی شما کاهش یابد.

• یخچال و فریزر را از نوعی انتخاب نمایید که مواد غذایی موجود در آنها به راحتی قابل دید و در دسترس باشد.

• ماشین ظرف شویی را از انواع رومیزی انتخاب کنید تا مجبور به خم شدن نباشید.

• بست و شیلنگ گاز، مرتبا کنترل و در صورت فرسودگی تعویض گردند همچنین دسترسی آسان به شیر گاز همیشه فراهم باشد تا در موقع لزوم به راحتی بتوان آن را بست.

• سماور و قوری در محل مناسب و دور از مسیر رفت و آمد قرار گیرد.

• برای رسیدن به چیزی که بیش از حد بالا است از میز یا صندلی استفاده نکنید بهتر است از کمک سایر افراد خانواده استفاده نمایید و در غیر اینصورت از ابزار (reach stick )یا همان وسیله های که در فروشگاه برای پایین آوردن اجناس استفاده میشود یا چهارپایه هایی که دارای دستهای در جلوی آن برای حفظ تعادل هستند استفاده نمایید.

• وجود نور کافی و چیدمان مناسب جهت سهولت دسترسی به اجناس و لوازم موجود در آشپزخانه مورد تاکید می باشد. 

تدوین: فریبا دباغ زاده کارشناس سلامت سالمندان معاونت با همکاری خانم دکتر مژگان قاسمی مدیر سلامت خانواده معاونت بهداشت.

منابع

• nia.nih.gov/health/publication/falls-and-fractures

• نور زآ یزن ،شریفه/دادگریعلی ، Sc.) 2دکتر نوبایا احمد ،(Ph.D.) 3لیلا دادور(R..بررسی وضعیت ایمنی و ارگونومیک منازل سالمندان براساس نظریه همسازی انسان- محیط درکشورمالزی. مجله دانش و تندرستی۱۳۸۶: دوره ،۲شماره ،۴

• دستورالعمل ایمنی در منزل بهداشت حرفه ای وزارت بهداشت